Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ
Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω

 

Ν/ντρἔγκ^ου: Διορθώνω, επιδιορθώνω, επισκευάζω, φτιάχνω χαλασμένο. Ν/ντριτζἔρι-α: επισκευή, επιδιόρθωση.

Ν/ντρἔ^ου-ου: Ο μήνας Δεκέμβριος, του Αντριός, του Αγίου Ανδρέα (με το παλιό ημερολόγιο, γιατί τώρα του Αγίου Ανδρέα δεν είναι στο Δεκέμβριο).

Ν/τζ^ιούρ^ου: Κατηγορώ, συκοφαντώ, διασύρω. Ν/τζιουράρι-α: συκοφαντία. Ν/τζιουράτ^ου-ου: κατηγορημένος, συκοφαντημένος. Πληθ.: ν/τζιουράτσι-ιε. Θηλ.: ν/τζιουράτε-α. Πληθ. ν/τζιουράτι-λι.

Ν/τράπε: Από το ντιάπε: για νερό, καθ’ οδόν για την πηγή για το νερό.

Ν/τρών^ου: Μνημόσυνο στο χρόνο.

Ν/τρώρε και κιν/τρώρε: Γρήγορα, ταχέως, τάχιστα.

Ν/τσάσ^ου: Υφαίνω στον αργαλειό. Ν/τσισάρι-α: ύφανση. Ν/τσισούτ^ου-ου: υφασμένος. Πληθ.: ν/τσισούτσ^ι-ιε. Θηλ.: ν/τσισούτε-α. Πληθ.: ν/τσισούτι-λι.

Ν/τσἔϼ^ου: Κοσκινίζω και ψιχαλίζω. Ν/τσιράρι-α: κοσκίνισμα, ψιχάλισμα. Ν/τσιάϼε: κοσκινίζει και ψιχαλίζει. Ν/τσιϼάτ^ου-ου: κοσκινισμένος. Πληθ.: ν/τσιϼάτσ^ι-ιε. Θηλ.: ν/τσιϼάτε-α. Πληθ.: ν/τσιϼάτι-λι.

Ν: Πρόθεση, εν μέσω, καταμεσής. Εν τη π.χ. νκάλι: εν τη οδό, εν μέσω, καταμεσής της οδού.

Να: Δεικτικό: νατο όπως και στην Ελληνική.

Νάθημα: Ανάθεμα. Νάθηματσ^ι: ανάθεμά σε.

Νάκα: Διστακτικό μόριο: μήπως. Π.χ.: νάκα τζέσι;: μήπως είπε;

Νάκαιϼε-α: Ατολμία, έλλειψη κουράγιου, οι αντιδράσεις χωρίς εγρήγορση, π.χ.: νου αβού νάκαιϼε: δεν είχε εγρήγορση, κόλλησε το μυαλό του, δεν αντέδρασε αμέσως.

Νάμε-α: Φήμη, δόξα, υπόληψη, όνομα.

Ναμούστρε-α: Υπόληψη, τιμή, αξιοπρέπεια, ακαταδεξία.

Ναμουστρικιάρ^ου-ου: Αξιοπρεπής, ευυπόληπτος, δεν δίνει δικαιώματα και δεν δέχεται παρατηρήσεις. Πληθ.: ναμουστρικιάρ^ι-ιε.

Νάνε-α: Άγριο λαχανικό σαν σπανάκι.

Νανντέϼα: Ανάποδα, άσκοπη λοξοδρόμηση. Ιστορικό: στο διάβα τους από και προς τα χειμαδιά οι Κολωνιάτες «αρβανιτόβλαχοι» περνούσαν από ένα πολύ δύσκολο πέρασμα αυχένα που αν τους έπιανε καιρός άσχημος πάθαιναν καταστροφή, γι’ αυτό έπρεπε να το περάσουν τάχιστα. Στο βάθος της χαράδρας βρίσκεται το χωριό Ντέϼα (σήμερα Αλβανία). Ώσπου να περάσουν τα κοπάδια τον αυχένα, οι γυναίκες κατέβαιναν στο χωριό να ψωνίσουν, αλλά ξεχνιούνταν και αργούσαν πολύ. Έμεινε και λέγεται μέχρι και σήμερα: νἔσι καέτε να ντέϼα: πήγε προς την Ντέρα, δηλαδή πήγε ανάποδα, άσκοπα, στο χαμό, στα χαμένα.

Ναν/ντόϊλια, ναν/τρἔϊλια: Ανά δύο, ανά τρεις και στα δύο, στα τρία, για δίπλωμα κ.ο.κ.

Νάου: Εννέα. Νάουτζέτσ^ι: Ενενήντα (εννιά δεκάδες). Ναουσπιρτζάτσι: δέκα εννιά.

Ναουσπιρτζάτσι: Εννιά πάνω στο 10, δηλαδή 19.

Νάπιϼτι: Απέναντι. Ναπό^ι: πάλι. Νάρια: μύτη. Πληθ.: νέϼ^ιε και νέριλι.

Νάστουρ^ου-ου: Κουμπί, κόπιτσα. Νάβλ^ου: ναύλο.

Νάφουρε-α: Το αντίδωρο της εκκλησίας, η αναφορά.

Ναφώρε: Έξω. Ντιναφώρε: από έξω, σε κίνηση: πιναφώρε: απ’ έξω.

Νγιόσ^ου: Κάτω στη γη, σε στάση. Ντινγιόσ^ου: από κάτω, σε κίνηση πι νγιόσ^ου: από κάτωθεν.

Νγισάτζ^ου: Ονειρεύομαι. Νγίσ^ου-ου: όνειρο. Νγισάρια: ονείρεμα. Νγισάτ^ου-ου: ονειρεμένος. Πληθ.: νγισάτσι-ιε. Θηλ.: νγισάτε-α. Πληθ.: νγισάτι-λι.

Νγκαιλτζάρι-α: Το ζέσταμα.

Νγκαιλτζάτ^ου-ου: Ζεσταμένος. Πληθ.: γνκαιλτζάτσι-ιε. Θηλ.: νγκαιλτζάτε-α. πληθ.: γνκαιλτζάτι-λι. Δες και κουλντουρἔτζου.

Νγκαιλτζέστ^ου: Θερμαίνω στη φωτιά ή με μηχανικές ή ηλεκτρικές συσκευές, όχι με ατμοσφαιρική. Π.χ.: κουζίνα φούρνου κ.λπ.. Νγκαιλτζέστ^ου γκιἔλα: θερμαίνω, ζεσταίνω το φαγητό.

Νγκαιρντἔστ^ου: Φράζω, περιφράζω. Νγκαιρντἔρι-α: φράξιμο. Νγκάρντ^ου-ου: φράχτης. Νγκαιρντίνε-α: κήπος περιφραγμένος. Νγκαιρντίτ^ου-ου: περιφραγμένος. Πληθ.: νγκαιρντίτσ^ι-ιε. Θηλ.: νγκαιρντίτε-α. Πληθ.: νγκαιρντίτι-λι.

Νγκιἔτσ^ου: Παγώνω και πάγος και παγετός. Νγκιτσάτ^ου-ου: παγωμένος. Πληθ.: νγκιτσάτσι-ιε. Θηλ.: νγκιτσάτε-α. Πληθ.: νγκιτσάτι-λι.

Νγκισἔστ^ου: Ζυγίζω. Νγκισἔρια: το ζύγισμα. Νγκισίτ^ου-ου: ζυγισμένος. Πληθ.: νγκισίτσι-ιε. Θηλ.: νγκισίτε-α. Πληθ.: νγκισίτι-λι.

Νγκρἔκ^ου: Βαραίνω, υποχρεώνω, επιβαρύνω. Νγκρικάρι-α: επιβάρυνση. Νγκρικάτ^ου-ου: βεβαρημένος, επιβαρυμένος. Πληθ.: νγκρικάτσι-ιε. Θηλ.: νγκρικάτε-α. Πληθ.: νγκρικάτι-λι.

Νγκρόπ^ου: Θάβω. Νγκρουπάρι-α: ταφή. Νγκρώπε-α: τάφος. Νγκρουπάτ^ου-ου: θαμμένος. Πληθ.: νγκρουπάτσι-ιε. Θηλ.: γνκρουπάτε-α. Πληθ.: νγκρουπάτι-λι.

Νε: Αριθμητικό αντί για ούνε, ένα, μία. Π.χ.: ούνε τζούε: μια μέρα, αφαιρείται το: ου, για συντομία λόγου και γίνεται: νε τζούε: μία μέρα.

Νἔγκουρε-α: Η ομίχλη. Νἔφτ^ου: νέφτι. Νἔβρε: νεύρα.

Νἔκ^ου: Πνίγω σε νερό. Νικάρι-α: πνίξιμο. Νικάτ^ου-ου: πνιγμένος. Πληθ.: νικάτσι-ιε. Θηλ.: νικάτε-α. Πληθ.: νικάτι-λι.

Νἔλ^ου-ου: Δαχτυλίδι. Πληθ.: νἔλι-λι.

Νἔνγκ^ου: Πηγαίνω, πορεύομαι, οδεύω. Νιντζἔρι-α: πηγαιμός.

Νέσ^ου: Αυτόν. Π.χ.: νἔσσ^ου κου νέσ^ου: πήγα με αυτόν. Θηλ.: νέσε.

Νι και νίκαε και νίτσι: Ούτε. Π.χ.: νι μίνι τι τίνι: ούτε εγώ, ούτε εσύ.

Νι: Α, στερητικό. Π.χ.: φάπτου, νιφάπτ^ου: γινομένο, αγίνωτο.

Νιάου: Το χιόνι. Ννιάτε: νεότης.

Νιβιστούγιε-α: Το ζωάκι η νυφίτσα, λέγεται και μβιάστα: νύφη.

Νικουκίρ^ου-ου: Νοικοκύρης. Πληθ.: νικουκίρ^ι-ιε. Θηλ.: νικουκίρε-α. Πληθ.: νικουκίρι-λι.

Νιμάγι^ου-ου: Το σφαχτό και το ζώο προς σφαγή.

Νιμάλ^ου: Όχι άλλο, φτάνει, αρκετά, έλεος.

Νίν/τι: Μπροστά. Ντινίν/τι: από μπροστά.

Νίνγκα: Ακόμα, ακόμη.

Νίνγκαε: Δίπλα, πλησίον, στο πλάι μου, κοντά. Νίνγκαε μίνι: κοντά μου, δίπλα μου.

Νινουμιράτ^ου: Αμέτρητος, αναρίθμητος.

Νιπέϼτικαε-α: Το φίδι. Πληθ.: νιπέϼτιτσ^ι-λι.

Νιπό^ι: Πίσω. Ντι νιπό^ι: από πίσω σε στάση. Πι νιπό^ι: από πίσω σε κίνηση.

Νιπότ^ου-ου: Ανιψιός. Πληθ.: νιπότσ^ι-ιε. Θηλ.: νιπώτε-α. Πληθ.: νιπώτι-λι.

Νίρε-α: Η κακιά μοίρα, ο κακός δαίμονας, το αντίθετο της καλής μοίρας.

Νιϼἔστ^ου: Θυμώνω, χολώνω, στέλνω στην κακιά μοίρα, μουτρώνω. Νιϼἔρι-α: μούτρωμα.

Νιρουχίτ^ου και νιρουχίτα: Ο νεροχύτης.

Νισάφι: Επιείκεια, συμπάθεια, έλεος.

Νισκαέν/τι όρ^ι: Μερικές φορές.

Νισκαέν/τσ^ι: Μερικοί, κάμποσοι. Νισκαέν/τι: μερικές, κάμποσες.

Νίτσε: Μαλλί από αρνιά για πολύ μαλακά ρούχα.

Νιτσιούν^ου: Ούτε ένας. Θηλ.: νίτσιούνε, λέγεται και νίκαε ούν^ου νίκαε ούνε.

Νκαινἔστ^ου: Στενάζω, αναστενάζω, αγκομαχώ.

Νκαλάϼ^ου: Καβάλα στο άλογο. Νκαιλικάτ^ου: καβαλημένος (μεταφορικά).

Νκάπ^ου: Ρήμα. Χωράω. Νκαιπάρι-α: χώρεμα. Νκαιπούτ^ου-ου: χωρεμένος, έχει χωρέσει. Πληθ.: νκαιπούτσ^ι-ιε. Θηλ.: νκαιπούτε-α. Πληθ.: νκαιπούτι-λι.

Νκάπ^ου-ου: Ουσιαστικό. Στο κεφάλι, εν τη κεφαλή.

Νκάτσσι^ου: Συμβουλεύω, ορμηνεύω. Νκαιτσσ^ιάρι-α: συμβούλεμα. Νκαιτσσ^ιάτ^ου-ου: συμβουλευμένος. Πληθ.: νκαιτσσ^ιάτσ^ι-ιε. Θηλ.: νκαιτσσ^ιάτε-α. Πληθ.: νκαιτσσ^ιάτι-λι.

Νκισἔστ^ου: Κινώ, ξεκινώ. Νκισἔρι-α: ξεκίνημα. Νκισίτ^ου-ου: κινημένος. Πληθ.: νκισίτσ^ι-ιε. Θηλ.: νκισίτε-α. Πληθ.: νκισίτι-λι.

Νκλό: Πέρα. Κάμα νκλό: παραπέρα.

Νκουλιά: Σιμά, κοντά, εδώ. Π.χ.: αϊ νκουλιά: έλα εδώ κοντά. Κάμα νκουλιά: πιο εδώ, πιο κοντά.

Νν^ι: Μου, αντωνυμία. Π.χ.: νν^ι ντἔντι: μου έδωσε. Νν^ι φἔτσι: μου έκανε.

Ννιάϼκ^ου-ου: Πατριός. Ννιάϼκαε-α: μητριά.

Ννιαϼουσσ^ιένι-α: Ντρέπομαι, νιώθω ντροπή. Δες και αϼουσσ^ιένι.

Ννιάτζε βιάρε: Κατακαλόκαιρο.

Ννιάτζε γιάϼε: Καταχείμωνο.

Ννιάτζε νώπτι: Μεσάνυχτα.

Ννιάτζε πϼέντζ^ου: Καταμεσήμερο.

Ννιάτζε πρινβιάρε: Στη μέση της άνοιξης.

Ννιάτζε τώμνε: Στη μέση του Φθινοπώρου.

Ννιάτζε: Εν μέσω, καταμεσής, χρονικό.

Ννιάτσε-α: Τυφοειδής πυρετός.

Ννιἔλ^ου-ου: Αρνί μικρό. Θηλ.: ννιάου. Πληθ.: ννιἔγ^ι-ιε. Θηλ.: ννιἔλι-λι.

Ννιἔρι-α: Το μέλι.

Ννιἔϼκουρι-α: Η μέρα της εβδομάδας Τετάρτη.

Ννιἔστι: Μου είναι. Π.χ.: ννιἔστι κουσουρίν^ου: μου είναι συγγενής.

Ννιἔτζ^ου-ου: Η ψίχα, το μαλακό του ψωμιού.

Νν^ιίγιε-α: Χιλιάδα. Ούνε ννίγιε: μία χιλιάδα και συνεχίζει ντάου ννίγιε: δύο χιλιάδες. Τρἔ^ι ννίγιε: τρεις χιλιάδες κ.ο.κ..

Νν^ιιλουἔστ^ου: Προκαλώ λύπηση οίκτο σε μένα και σε άλλον. Ννίλαε-α: νίλα.

Νν^ιιλουίτ^ου-ου: Για λύπηση. Θηλ.: ννιλουίτε-α.

Ννίκ^ου-ου: Μικρός. Πληθ.: ννίτσ^ι-ιε. Θηλ.: ννίκαε-α. Πληθ.: ννίτσ^ι-λι.

Ννιού: Μου. Π.χ.:τάτι ννιου: ο πατέρας μου.

Ννιϼέ^ου & ννι ϼέ^ου: Μου έρχεται κρίμα, λύπηση.

Ννίρ^ου: Απασχολώ. Μι ννίρ^ου: απασχολούμαι στα χαμένα, έτσι για να περνάει η ώρα.

Νντἔσμε: Εμπλοκή σε δυσχέρεια: δέσιμο, σε δύσκολη κατάσταση, σε άσχημο μπλέξιμο.

Νντἔσ^ου: Χώνω με βία, σπρώχνω, συμπιέζω. Λέγεται για σάκο που συμπιέζουμε για να χωρέσει περισσότερο και για το τρώω υπερβολικά. Πιέζω, συμπιέζω το στομάχι.

Νντισἔρι-α: Μπλέξιμο. Νντισίτ^ου-ου: Μπλεγμένος και μεταφορικά. Μπλεγμένος, δεμένος, εναντιωμένος με τον εαυτό του. Πληθ.: νντισίτσ^ι-ιε. Θηλ.: νντισίτε-α. Πληθ.: νντισίτι-λι.

Νντισἔστ^ου: Μπλέκω σε άσχημη κατάσταση, δένομαι, πιέζομαι, βρίσκω τον μπελά μου.

Νντόπουϼ^ου: Ακουμπώ, στηρίζω. Νντουπουϼάρι-α: η στήριξη. Νντουπουϼάτ^ου-ου: στηριγμένος. Πληθ.: νντουπουϼάτσ^ι-ιε. Θηλ.: νντουπουϼάτε-α. Πληθ.: νντουπουϼάτι-λι.

Νντούπλικ^ου: Λυγίζω, διπλώνω. Νντουπλικάρι-α: λύγισμα, δίπλωμα. Νντουπλικάτ^ου-ου: λυγισμένος, διπλωμένος. Πληθ.: νντουπλικάτσ^ι-ιε. Θηλ.: νντουπλικάτε-α. Πληθ.: νντουπλικάτι-λι.

Νντράου: Σακοράφα, χοντρή βελόνα.

Νντρεπτάτια: Η αλήθεια, η ευθύτητα, η δικαιοσύνη, η τιμιότητα.

Νό^ι: Εμείς. Νόϊμε: νεύμα, νόημα.

Νόμ^ου-ου: Νόμος, δίκαιο, δικαιοσύνη.

Νόντ^ου-ου: Κόμπος και άρθρωση χεριών ποδιών.

Νό^ου-ου: Νέο, νέος. Πληθ.: Νόϊ-ε. Θηλ.: νά^ου-ου. Πληθ.: νάλι-λι.

Νόρ^ου-ου: Νέφος, σύννεφο. Πληθ.: νόρ^ι-ιε, νουράτε-α: συννεφιά.

Νόρ^ου-ου: Σύννεφο. Νουράτε-α: συννεφιά. Νουράτζε: συννεφιάζει.

Νόστιμ^ου-ου: Νόστιμος. Θηλ.: νόστιμε-α.

Νότ^ου-ου: Νότος. Νουτί-α: νοτιάς, νότιος, υγρός και ζεστός καιρός.

Νου πότ^ου: Δεν μπορώ, είμαι άρρωστος, αδιάθετος. Νιπουτέρι-α: Αδιαθεσία. Νι πουτούτ^ου-ου: ανήμπορος, αδιάθετος. Πλη.: νι πουτούτσι-ιε. Θηλ.: νι πουτούτε-α. Πληθ.: νι πουτούτι-λι.

Νου: Αρνητικό μόριο, όχι, δεν.

Νούκ^ου-ου: Η καρυδιά. Πληθ.: νούτσ^ι-ιε. Νούκαε-α: καρύδι. Πληθ.: νούτσ^ι-λι.

Νούμε-α: Όνομα. Πληθ.: νούμι-λι.

Νούμιρ^ου: Ο ώμος. Πληθ.: νούμιρ^ι-ιε.

Νούμουρ^ου: Ρήμα. Αριθμώ, μετρώ. Νούμουρ^ου-ου: Ουσιαστικό. Αριθμός, νούμερο.

Νούμτε-α: Ο γάμος γενικά. Δηλαδή το γλέντι με τα όργανα και η στέψη. Πληθ.: νούμτσ^ι-λι.

Νούν/τ^ου: Μέσα, εντός, έσωθεν.

Νούν/τ^ου: Μέσα, Ναφώρε: έξω.

Νούν^ου-ου: Κουμπάρος, νουνός. Πληθ.: νούνν^ι-ιε. Θηλ.: νούνε-α. Πληθ.: νούνι-λι.

Νουτισἔστ^ου: Υγραίνω, νοτίζω.

Νσάρ^ου: Αλατίζω.

Νσιπάρ^ου: Φαίνομαι, μοιάζω. Νσιπάρι: μου φαίνεται, μου μοιάζει. Νσπουρού: μου φάνηκε, δες και ασπάρ^ου.

Ν/σιρίν^ου: Ξαστερώνω. Νσιρινάτ^ου-ου: αίθριος, καθαρός, ξάστερος ουρανός.

Νσόρ^ου και σόρ^ου και ινσόϼ^ου: Παντρεύω για άνδρες. Μι νσόρ^ου: παντρεύομαι.

Νσουράτ^ου-ου: παντρεμένος. Πληθ.: νσουράτσι-ιε.

Ν/σούσ^ου: Προς τα πάνω, άνωθεν, εις ύψος. Καταγράψουμε χαριτολόγημα που υπάρχει στους «Βλάχους»: Ο Χριστός ήταν «βλάχος»; Μέχρι την ανάληψη οι μαθητές του τον αποκαλούσαν κύριε δάσκαλε γιατί δεν γνώριζαν υποτίθεται το όνομά του. Την στιγμή που ανέβαινε προς τον ουρανό του φώναζαν, που πας κύριε που μας αφήνεις, πες μας τουλάχιστον το όνομά σου. Που πας; Ο Κύριος απάντησε ι.ι.ι. νσούσ^ου: η.η.η. προς τα πάνω. Έτσι οι μαθητές του εξέλαβαν πώς το όνομά του είναι ι.ι.σούς: Ιησούς.

Ντάβαν^ου-ου: Ο ντάβανος.

Νταΐου: Δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί του, νταής.

Νταλαβέρι-α: Συναλλαγή, δοσοληψία, νταραβέρι.

Νταλάκαε-α: Ασθένεια, διόγκωση της σπλήνας, κύρια για ζώα, νταλάκι.

Νταμπλάϊε-α: Αποπληξία, εγκεφαλικό, νταμπλάς.

Ντάνγκ^ου-ου: Το σύμπαν και ο σεισμός. Π.χ.: σ^ι μπιτού ντάνγκου: κουνήθηκε το σύμπαν.

Ντάντε-α: Η γιαγιά από τον πατέρα.

Ντάντο: Η μεγαλύτερη συννυφάδα, η πρεσβυτέρα.

Ντά^ου μπώτσι: Μοιρολογώ, δίνω φωνή.

Ντά^ου: Δίνω, παραδίδω.

Ντάου: Ο αριθμός δύο. Ντάουσπιρτζάτσι: δώδεκα (δύο πάνω στη δεκάδα).

Νταπόϊα: Μετά, ύστερα.

Ντάτε-α: Η ανατολή, το δόσιμο του ήλιου.

Νταφίνε-α: Η δάφνη το φυτό και το φύλλο.

Ντελικάτ^ου-ου: Λεπτεπίλεπτος, ντελικάτος. Θηλ.: ντελικάτε-α.

Ντἔπυν^ου: Περιτυλίγω νήμα, κάνω μασούρι. Ντιπινάρι-α: περιτύλιγμα, μασούρισμα. Ντιπινάτ^ου-ου: περιτυλιγμένος. Πληθ.: ντιπινάτσ^ι-ιε. Θηλ.: ντιπινάτε-α. Πληθ.: ντιπινάτι-λι.

Ντιαφίγκαιρα: Από γύρω-γύρω.

Ντι γκούσσ^ιε: Από το λαιμό, το σβέρκο. π.χ.: ου μπιγκαέ ντι γκούσσ^ιε: το έβαλε, το κρέμασε από το λαιμό, το σβέρκο.

Ντι να νντράπτα: Από τα δεξιά, δεξιώθεν.

Ντι να στένγκα: Από τα αριστερά, αριστερώθεν.

Ντι όκι^ου: Από μάτι, το μάτιασμα.

Ντι: Πρόθεση. Από π.χ.: ντινα στένγκα: από τα αριστερά.

Ντιαλάγκεα: Ταχύτατα, λέγεται κου ντιαλάγκαε: με γρηγοράδα, με ταχύτητα, με βιασύνη, με τρέξιμο.

Ντιάνντα: Εφ’ ότου, από όταν.

Ντιαντούν^ου: Μαζί, συγχρόνως, ταυτοχρόνως.

Ντιάπιρ^ου: Ξεμαδάω, μαδάω την κότα, βάζοντάς την στο καυτό νερό.

Ντιαστούμσινα: Από τότε, έκτοτε.

Ντιβέϊ: Παρατήρηση, επίπληξη, καταγγελία, νταβάς.

Ντιμ/πλάτι: Σεφάρδος, σε πλάτος, πλαγίως, από το πλάτος, από το φάρδος.

Ντιμάρι-α: Καταγωγή, σόι, νταμάρι.

Ντιμἔκ^ου: Δηλαδή σε ερώτηση, π.χ.: ντιμἔκ^ου τσι τζέσι: δηλαδή τι είπε; Ντιμἔκ^ου βίνι; δηλαδή ήρθε;

Ντιμένντ^ου: Στέλνω μήνυμα, παραγγέλνω, διατάζω. Ντιμινντάρι-α: αποστολή μηνύματος, παραγγελία, διαταγή. Ντιμινντάτ^ου-ου: αυτός που δέχεται μήνυμα. Πληθ.: ντιμινντάτσι-ιε. Θηλ.: ντιμ^ινντάτε-. Πληθ.: ντιμ^ινττάτι-λι.

Ντιμιάτσε-α: Το πρωί, η αυγή. Ντιντιμιάτσε: από το πρωί.

Ντίν/τι-λι: Το δόντι. Πληθ.: ντίνσ^ι-ιε.

Ντινάπιϼτι: Από απέναντι.

Ντινγιόσ^ου: Κάτω στη γη. Ντι ντζιάνε: από πάνω. Ντι σούσ^ου: από ψηλά.

Ντιννικάρι-α: Τεμάχισμα. Ντιννικάτ^ου-ου: κομματιασμένος, τεμαχισμένος. Πληθ.: ντιννικάτσ^ι-ιε. Θηλ.: ντιννιικάτε-α. Πληθ.: ντιννικάτι-λι.

Ντιννίκ^ου: Τεμαχίζω, κάνω μικρά κομματάκια, συνήθως για ψωμί, τρίψα.

Ντινντινάϊ: Ρεζίλεμα, θορυβώδης διάδοση ασχήμιας, βούκινο.

Ντιντίνντι: Πέρα, μακριά.

Ντιού: Από πού, σε στάση: Ντιού έστι: από πού είναι, σε κίνηση: Πιού βίνι: από πού ήρθε;

Ντιουνώρε: Μεμιάς.

Ντιπάϼτι: Πολύ μακριά.

Ντιπιϼτἔτζ^ου: Απομακρύνω, απομακρύνομαι. Ντιπιϼτάρι-α: η απομάκρυνση. Ντιπιϼτάτ^ου-ου: απομακρυσμένος. Πληθ.: ντιπιϼτάτσ^ι-ιε. Θηλ.: ντιπιϼτάτε-α. Πληθ.: ντιπιϼτάτι-λι, λέγεται και μι σντιπιϼτἔτζ^ου. Ντιπάϼτι: μακριά.

Ντίπ^ου: Καθόλου, τίποτα, μηδέν.

Ντιπουνάτ^ου: Κατεβασμένος. Πληθ.: ντιπουνάτσ^ι-ιε. Θηλ.: ντιπουνάτε-α. Πληθ.: ντιπουνάτι-λι.

Ντιπούν^ου: Κατεβαίνω, κατεβάζω, κατέρχομαι. Ντιπουνάρι-α: το κατέβασμα.

Ντιρβἔνι-α: Μεγάλος δρόμος, λεωφόρος, δερβένι.

Ντιρίν^ου: Διαφωνώ, έχω αντίρρηση και μεταφορικά καταταλαιπωρημένος, κατεστραμμένος. Ντιρινάρι-α: διαφωνία, αντίρρηση. Ντιρινάτ^ου-ου: ο διαφωνών. Πληθ.: ντιρινάτσ^ι-ιε. Θηλ.: Ντιρινάτε-α. Πληθ.: ντιρινάτι-λι.

Ντισίκ^ου: Σχίζω. Ντισικάρι-α: σχίσιμο. Ντισικάτ^ου-ου: σχισμένος. Πληθ.: ντισικάτσ^ι-ιε. Θηλ.: ντισικάτε-α. Πληθ.: ντισικάτι-λι.

Ντίσ^ου-ου: Αριθμητικά, μισό. Θηλ.: ντίσε-α και μεταφορικά μισό, μισή νοητικά.

Ντισούπρε: Επάνω ψηλά και απάνω του καταπάνω του για επίθεση.

Ντισσ^ιέϼτ^ου: Αδειάζω, απλώνω κάτω, χύνω όχι υγρά αλλά στερεά που χύνονται, π.χ.: άμμο, χαλίκι, σιτάρι, κ.λπ.. Δες και σσ^ιέϼτ^ου.

Ντισσιϼτάρι-α: Άδειασμα κόκκων. Ντισσιϼτάτ^ου: αδειασμένος. Θηλ.: ντισσιϼτάτε-α.

Ντισσκιλάτ^ου: Με ανοιχτά τα σκέλη, τα πόδια. Θηλ.: ντισσκιλάτε-α.

Ντόγιε, τρἔγιε: Οι δυο, οι τρεις. Σσ^ιαμινντόγιε, σσ^ιαμιντρἔγιε: και οι δύο και οι τρεις κ.ο.κ.

Ντό^ι: Δύο άτομα, δύο μέλη, δύο αρσενικά πράγματα. Θηλ.: ντάου, δύο θηλυκά άτομα, μέλη, πράγματα.

Ντόμν^ου-ου: Κύριος, αφεντικό, Δίας. Πληθ.: ντόμνν^ι-ιε. Θηλ.: ντώμνε-α, Διώνη. Πληθ.: ντώμνι-λι.

Ντόρμ^ου: Κοιμάμαι. Ντουρννιἔρι-α: η κοίμηση, η διάρκεια του ύπνου. Ντουρννίτ^ου-ου: Κοιμισμένος και μεταφορικά, ο κοιμισμένος άνθρωπος. Πληθ.: ντουρννίτσ^ι-ιε. Θηλ.: ντουρννίτε-α. Πληθ.: ντουρννίτι-λι.

Ντόρ^ου: Πονάω, λυπάμαι. Ντουρέρι-α: το πόνεμα, η λύπηση. Ντόρ^ου-ου: πόνος. Ντουρούτ^ου-ου: Πονεμένος και πονόψυχος. Πληθ.: ντουρούτσ^ι-ιε. Θηλ.: ντουρούτε-α. Πληθ.: ντουρούτι-λι.

Ντότ^ου: Καθόλου, δεν δύναμαι, λέγεται νου πότ^ου ντότ^ου: δεν μπορώ καθόλου. Νου φάκ^ου ντότ^ου: δεν δύναμαι να το κάνω, δεν τα καταφέρνω κ.λπ.. Αυτή η έκφραση ντότ^ου που χρησιμοποιούν οι «αρβανιτόβλαχοι» μόνο, ήταν και είναι η αιτία που όλοι οι άλλοι «βλάχοι» τους λένε και ντότιδες.

Ντουάνι-α: Ο καπνός το φυτό και ο καπνός για κάπνισμα.

Ντουζίνε-α: Η δωδεκάδα, ντουζίνα.

Ντουκἔνι-α: Το πάσης φύσεως μαγαζί, κατάστημα όπου γίνεται δοσοληψία. Μοναδική χρήση στους «αρβανιτόβλαχους». Το ντουκάνι ιστορικά ήταν το μέρος της ντούκας (ρωμαϊκό φυλάκιο) που γίνονταν ανταλλαγή προϊόντων. Έδιναν οι «βλάχοι» προϊόντα που παρήγαγαν κυρίως κτηνοτροφικά και έπαιρναν απ’ τους Ρωμαίους στρατιώτες προϊόντα του τότε εμπορίου.

Ντούκ^ου: Πηγαίνω, μεταφέρω, μόνο για δεύτερο και τρίτο πρόσωπο και αντικείμενα. Στο πρώτο πρόσωπο λέγεται νἔνγκ^ου: πάω, πηγαίνω σε αντίθεση με πολλούς μη «αρβανιτόβλαχους» που λένε ντούκ^ου και για πρώτο πρόσωπο, λένε π.χ.: μι ντούκ^ου: με πάω, με πηγαίνω. Σαν κάπως δεν στέκει.

Ντουλγκἔρ^ου-ου: Ο χτίστης, ο κατασκευαστής πέτρινων κατασκευών.

Ντουλμέ και ντουλμίτσι^ου: Είδος ρούχου ζακέτας που έφτανε μέχρι τη μέση.

Ντουλμπἔρ^ου-ου: Ο κουρέας.

Ντουλμπί-α: Τηλεσκόπιο, κυάλια.

Νντουλτσἔστ^ου: Γλυκαίνω. Ντουλτσἔρι-α: γλύκανση. Ντούλτσ^ου-ου: γλυκός. Πληθ.: ντούλτσ^ι-ιε. Θηλ.: ντούλτσι-α. Πληθ.: ντούλτσι-λι. Ντουλτσίτ^ου-ου: γλυκαμένος. Πληθ.: ντουλτσίτσ^ι-ιε. Θηλ.: ντουλτσίτε-α. Πληθ.: ντουλτσίτι-λι.

Ντουμένικαε-α: Η ημέρα Κυριακή.

Ντουμιτζέλου-^ου: Ο ουρανός και ο θεός. Ντουμιτζάλε: Θεέ μου. Ντι ντουμιτζέ: από τον θεό. Χαριτολόγημα που θέλει να καταδείξει ότι «βλάχοι» υπήρχαν από πολύ παλιά στα περάτα της γης. Με μια παρέα χρυσοθήρες στα ποτάμια του Τέξας ή του Κολοράντο βρέθηκε και ένας «βλάχος» όπου την παρέα συνέλαβε μια φυλή «ανθρωποφάγων» ινδιάνων. Άρχισαν να τους βάζουν έναν-έναν στο καζάνι για βράσιμο. Μόλις έφτασε η σειρά του ο «βλάχος» ανέκραξε: εεε ντουμιτζάλε σκάπιμι: ω θεέ μου, γλίτωσέ με. Ο αρχηγός γύρισε ξαφνιασμένος και είπε: Ολαέ ϼεμέν^ου ἔσστ^ι: ορέ «βλάχος» είσαι!

Ντουνιάου: Ο κόσμος, η ανθρωπότητα, το σύμπαν, ο ντουνιάς.

Ντούπου: Πίσω από π.χ.: ντούπου κάσε: πίσω από το σπίτι.

Ντουσἔστ^ου: Λέγεται και ουντουσἔστ^ου: ταιριάζω, συνταιριάζω, τα φτιάχνω όμοια. Ντουσἔρι-α: ταίριασμα. Ντουσίτ^ου-ου: ταιριασμένος. Πληθ.: ντουσίτσι-ιε. Θηλ.: ντουσίτε-α. Πληθ.: ντουσίτι-λι.

Ντουσσμάν^ου-ου: Ανεπιθύμητος, κακός, εχθρός, ντουσμάνης.

Ντουσστιάλαε-α: Η νεροτριβή. Έτσι λέγεται και η μεγάλη ανακατωσούρα. Π.χ.: σ^ι φἔτσι ντουσστιάλαε: έγινε πολύ μεγάλη ανακατωσούρα.

Ντούχ^ου-ου: Πνοή, φύσημα, χνώτο. Γ^ι αμ/πουτσά ντούχου: του βρώμαγαν τα χνώτα.

Ντραγάτ^ου-ου: Αγροφύλαξ, δραγάτης, δες και παντάϼ^ου.

Ντραγουμάν^ου-ου: Διερμηνέας, δραγουμάνος.

Ντράκ^ου-ου: Ο δράκος, το στοιχειό, λέγεται και ο διάβολος.

Ν/τρἔγκ^ου-ου: Ολόκληρος, ακέραιος, άθικτος. Πληθ.: ν/τρἔτζι-ιε. Θηλ.: ν/τράγκαε-α. Πληθ.: ν/τρέτζι-λι.

Νντρἔπτ^ου: Ίσια, ευθεία, κατευθείαν, ευθύς, δίκαιος, τίμιος αλλά και ο φτιαγμένος, τακτοποιημένος, ισιωμένος. Πληθ.: νντρἔπτσ^ι-ιε. Θηλ.: νντράπτε-α. Πληθ.: νντράπτι-λι.

Ντσάπ^ου: Κεντώ, τσιμπώντας το ύφασμα, πρόχειρο ράψιμο. Π.χ.: ντσάπου χιάμε: τσίμπα το λιγάκι.

Νχιάμε και νιχιάμε: Πολύ λίγο, δες και πουτσέν^ου.

Νχίμα και χίμα και ντιχίμα: Κατήφορος, κατηφοριά, κατηφορικά προς το χύμα των νερών.

Νώπτι-α: Νύχτα. Δες τουνἔρικ^ου: βραδιάζω, νυχτώνω.

Νώτιν^ου-ου: Αρνί ενός χρόνου. Πληθ.: νώτινν^ι-ιε. Θηλ.: νώτινε-α. Πληθ.: νώτιν-λι.